Coraz więcej turystów wyjeżdżających na wakacje i uwieńczających chwile spędzone podczas takich wyjazdów zastanawia się i zadaje pytanie – czy można wykorzystać zdjęcie budynków, jeśli w tle znajdują się obiekty architektoniczne np. selfie w tle Pałacu Kultury i Nauki czy Wieży Eiffla?
Podstawą dla udzielenia odpowiedzi na to pytanie jest stwierdzenie, że prawo autorskie ma charakter terytorialny co oznacza, że odpowiedź będzie zależała od tego, w jakim Państwie panorama została uwieczniona na fotografii.
Polskie regulacje prawne
W Polsce przyjęto wolność panoramy, jako jedną z form dozwolonego użytku. Co sprawia, że aby można było legalnie wykorzystać takie zdjęcie muszą zostać spełnione ściśle określone warunki wskazane w art. 33 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Art. 33 Wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku.
Prawo panoramy wolno zastosować, gdy:
utwór wystawiony został na stałe,
wystawiono go na ogólnie dostępnych drogach, ulicach placach lub w ogrodach,
rozpowszechnianie nastąpi nie do tego samego użytku.
Wolno rozpowszechniać fotografii, na której jest utwór architektoniczny bez zgody twórcy, jeśli dany utwór ma charakter stały, znajduje się w ogólnodostępnym miejscu i rozpowszechnienie następuje w innym celu niż ten, czyli nie jest dokonywane w celu kopiowania utworu.
Nie są objęte prawem panoramy utwory:
wystawione tymczasowo np. instalacje na otwartym powietrzu, wystawy sklepowe,
ukryte za ogrodzeniem obiekty użyteczności publicznej lub budynki prywatne,
budynki, do których dostęp jest odpłatny.
Co więcej, prawo panoramy zapewnia wolność fotografowania i rozpowszechniania fotografii w każdym celu, w tym komercyjnym, oprócz rozpowszechniania w tym samym celu.
Co ze sztuką uliczną, czyli graffiti i muralem?
Prawo panoramy odnosi się również do sztuki ulicznej, której przyznaje ochronę. Ale trudno jednoznacznie określić, czy zawsze graffiti lub mural będą objęte wolnością panoramy. Każdą sytuację należy odrębnie przeanalizować. Przy czym, murale najczęściej powstają za zgodą właścicieli budynków i są wykonywane z zamiarem ich wykorzystania na stałe, a graffiti często stanowią tzw. samowolę twórcy.
W przypadku graffitti lub muralu prawo panoramy znajdzie zastosowanie, ale należy rozstrzygnąć:
Czy dany utwór street art powstał zgodnie z wolą lub bez woli właściciela danego budynku?
Czy dany utwór posiada lub nie posiada cech stałości?
Jeśli graffiti lub mural powstał zgodnie z wolą właściciela z zamiarem umieszczenia go w tym miejscu na stałe, to objęty jest prawem panoramy.
Zagraniczne regulacje
Pod względem restrykcyjności regulacji prawa autorskiego w zakresie dozwolonego użytku i prawa panoramy Polskę charakteryzuje liberalność. Podobnie sytuacja wygląda w Niemczech, ale we Francji, Belgii czy Grecji nie obowiązuje wolność panoramy i w związku z tym, aby rozpowszechniać zdjęcia z obiektami architektonicznymi należałoby uzyskać zgodę ich właścicieli.
Pałac Kultury i Nauki i Stadion Narodowy
Co do pojawiających się roszczeń wysuwanych przez dyrekcję Pałacu Kultury i Nauki czy Stadionu Narodowego należy zwrócić uwagę, że rzeczywiście pewne elementy słowne i graficzne związane z tymi obiektami objęte są ochroną, ale jak w przypadku każdego innego obiektu znajdującego się w miejscu publicznodostępnym stosuje się do nich prawo panoramy. Ograniczenia mogą wynikać z wykorzystania takich fotografii czy kręceniu ujęcia do filmu w celach komercyjnych, ale w takim przypadku należy dodatkowo przeanalizować konkretną sytuację.
Wieża Eiffla
We Francji nie obowiązują regulacje, które przewidywałyby prawo panoramy, więc co do zasady należy uzyskiwać zgodę na rozpowszechnianie fotografii, na której ujęto francuski obiekt architektoniczny. W przypadku Wieży Eiffla dodatkowo ochroną objęty jest ten obiekt nocą, gdyż chroniona jest instalacja oświetlenia obiektu.
Inne zakazy
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 roku w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, zakazem fotografowania objęte są takie budynki jak: Policja, Straż Pożarna, zapory wodne, budynki NBP i inne.
Stan na dzień: 18 lutego 2019 roku
Foto: pixabay.com