Czym jest dezinformacja?
Przyjmuje się, że dezinformacja to zamierzona i konsekwentna formuła przekazu informacji (w fałszywych lub zmanipulowanych) i fabrykowanie takiego przekazu poprzez tworzenie różnego rodzaju fałszywych dokumentów, organizacji itd., które wprowadzają w błąd (powodują powstanie obrazu świata niezgodnego z rzeczywistością) i wywołują określone efekty w postaci:
podejmowania przez odbiorcę błędnych decyzji
wytworzenia poglądu
działania lub jego braku
Zgodnych z założeniami podmiotu dezinformacyjnego.
Słowo „dezinformacja” ma swój źródłosłów w języku rosyjskim. Cechowała rosyjską praktykę wprowadzania w błąd celem osiągnięcia taktycznych i strategicznych korzyści (wizerunkowych, politycznych, finansowych i militarnych). W rosyjskich warunkach dokonuje się podziału podmiotów dezinformujących na:
Czarne (koordynowane przez wywiad państwowy);
Szare (koordynowane przez kremlowski rząd) posługują się organizacjami z sektora pozarządowego i organizacjami międzynarodowymi;
Białe (koordynowane przez kremlowski rząd) posługują się państwowymi agencjami wywiadowczymi;
Nie oznacza to, że wcześniej nie posługiwano się dezinformacją. Już Sun Zi w swoim traktacie “Sztuka wojenna” pisał o umiejętności podporządkowania sobie nieprzyjaciela bez walki”.
Jak działa dezinformacja?
Twórcy dezinformacji wykorzystują niedoskonałości ludzkiego umysłu, mechanizm wywierania wpływu i inne zjawiska opisane w psychologii w celu osiągnięcia celów, w tym politycznych, ideologicznych czy finansowych.
Istotnym w kontekście jest zrozumienie wpływu społecznego, który oznacza jakąkolwiek zmianę uczuć, myśli i zachowania, wywołaną rzeczywistą albo wyobrażaną obecności innych ludzi. Człowiek wykazuje naturalną tendencję do ulegania wpływowi społecznemu ze względu na potrzebę przynależności i akceptacji, a samo pragnienie akceptacji ze strony grupy rówieśniczej, rodziny czy współpracowników jest czynnikiem motywującym do zmiany zachowania (C. Stephan).
Rozwój Internetu i nowych technologii sprzyja rozprzestrzenianiu się dezinformacji (tzw. fake newsów). Często polega to na bezrefleksyjnym udostępnianiu fałszywych wiadomości przez użytkowników portali społecznościowych, tylko dlatego, że wcześniej zrobiły to znane osoby, autorytety, członkowie rodzin, rówieśnicy, przyjaciele czy znajomi.
Jak sobie radzić z dezinformacją?
Warto skupić się na budowie społecznej odporności na dezinformację. Człowiek nie posiada dobrze rozwiniętej umiejętności wykrywania nieprawdziwych informacji lub kłamstwa. Skuteczność rozpoznawania kłamstwa wynosi jedynie 54%, co oznacza, że prawie połowa fake newsów pozostaje nierozpoznana.
Zasadne w takiej sytuacji staje się tworzenie kampanii edukacyjnych na temat metod analitycznego myślenia i poznawania psychologicznych aspektów dezinformacji oraz rozpowszechnianie wyników badań przeprowadzanych względem tego zjawiska.
Zapraszam do komentowania i dyskusji.
Data: 18 marca 2020 roku
Foto: Reporterzy z różnymi formami fałszywych wiadomości na ilustracji Fredericka Burr Oppera z 1894 roku (Domena publiczna).