PRZESTĘPSTWO ZNIESŁAWIENIA W INTERNECIE
Wydaje się, że coraz częstszym problemem, z którym muszą radzić sobie Internauci są zachowania stanowiące zniesławienie. Pojawiają się zatem pytania o to:
– Jak bronić się przed takim cyberprzestępcą?
– W jakim momencie przekraczamy dozwoloną krytykę wyrażając swoje zdanie?
– W jaki sposób pokrzywdzony może dochodzić ochrony swoich praw?
Internauci muszą zdać sobie sprawę z tego, że w korzystając z Internetu również biorą odpowiedzialność za słowa mówione, jak i pisane, tak samo, jak w życiu codziennym. Internauci nie pozostają bezkarni.
Przepis regulujący przestępstwo zniesławienia (pomówienia) został sformułowany w art. 212 Kodeksu karnego (k.k).
Art. 212
§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności.
§2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.
Przestępstwo zniesławienia stanowi występek, który ma na celu ochronę czci, która przysługuje każdemu człowiekowi. Często a contrario prawu ochrony czci może być stawiana wolność słowa, prawo do krytyki czy prawo weryfikacji kompetencji i zdolności. Pomawiać można poprzez oskarżenia, zarzuty czy posądzanie. Informacje przekazywane w formie pomówienia zwykle będą nieprawdziwe, niekiedy karalne będzie również rozgłaszanie informacji prawdziwych (art. 213 k.k. dot. wyłączeń odpowiedzialności). Przestępstwo może zostać popełnione tylko z zamiarem umyślnym
W JAKI SPOSÓB MOŻNA ZNIESŁAWIĆ?
– ustnie
– pisemnie: list, artykuł prasowy, fragment książki lub utworu literackiego, karykatura, obraz, graffiti lub wykorzystanie zdjęcia pokrzywdzonego (przerobienie)
Spór dotyczy tego, czy może obejmować gest lub inną formę nieartykułowaną. Wypowiedź może mieć charakter hipotetyczny, pytania czy przypuszczenia.
ORZECZNICTWO
Sam skutek w postaci poniżenia w opinii publicznej lub narażenia na utratę zaufania nie musi wystąpić. Do popełnienia przestępstwa z art. 212 k.k. konieczne jest jedynie to, aby zawarte w pomówieniu informacje były obiektywnie zdatne do wywołania wskazanego skutku i nie jest ważne, czy zostały uznane za prawdziwe (post. SN z 9/10/2001, IV KKN 78/97). Musi być możliwe wskazanie czy dana wypowiedź jest fałszywa czy prawdziwa.
Kolejnym warunkiem jest to, że sprawca musi przekazać tę informację przynajmniej jednej osobie, bądź w obecności przynajmniej jednej osoby. Sprawca i pokrzywdzony nie muszą się znać.
KWALIFIKOWANY TYP ZNIESŁAWIENIA – ZA POMOCĄ ŚRODKÓW MASOWEGO KOMUNIKOWANIA
Kwalifikowanym typem tego przestępstwa jest zniesławienie za pomocą środków masowego komunikowania. Zgodnie z postanowieniem SN z 7.05.2008 r., III KK 234/07, do środków tych zalicza się nie tylko prasę drukowaną, przekaz radiowy i telewizyjny, lecz także plakat, film oraz przekaz przy pomocy Internetu. Masowa dostępność nie dotyczy danego medium, ale dostępności informacji. W takim przypadku sąd orzec może karę ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności do roku.
Ponadto, w wyżej wspomnianym postanowieniu SN wskazuje się, że internetowy przekaz o charakterze periodycznym, spełniający wymogi prawa prasowego, niewątpliwie jest prasą.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA I CYWILNA
Pod rozwagę można wziąć zarówno pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności karnej, jak i cywilnej. Odpowiedzialność za znieważający wpis ponosi autor, a chwilą popełnienia przestępstwa jest chwila dokonania wpisu. O odpowiedzialności cywilnej już wkrótce.
JAKIE MOŻLIWOŚCI POSIADA POKRZYWDZONY W CELU USTALENIA TOŻSAMOŚCI SPRAWCY ZNIESŁAWIENIA W INTERNECIE I NASTĘPNIE DOCHODZENIA OCHRONY SWOICH PRAW?
Każdy, kto stał się ofiarą sprawcy przestępstwa zniesławienia w Internecie (cyberprzestępcy), powinien pamiętać o podjęciu konkretnych działań w celu dalszego dochodzenia ochrony swoich praw. Wśród tych działań wymienić można: zrobienie zdjęcia lub screenshot’a pomawiającego komentarza lub wpisu, zanotowanie adresu IP, który niekiedy widnieje obok wskazania nazwy/pseudonimu/nicku autora wpisu, zwrócenie się o usunięcie wpisu.
Pokrzywdzony sam musi wnieść akt oskarżenia ograniczając się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie (art. 487 k.p.k.). W prywatnym akcie oskarżenia na pewno powinno być wskazane imię i nazwisko oskarżonego. Nie wystarczy podanie samego pseudonimu (nicku) sprawcy lub innej tego typu informacji. Pojawia się zatem problem ustalenia tożsamości sprawcy (cybersprawcy). W związku z tym, należy pamiętać o następujących możliwościach na podjęcie działań:
– pomimo tego, że na podstawie art. 29 ustawy o ochronie danych osobowych z 1997 roku, dane mogą zostać udostępnione w celach innych niż włączenie do zbioru, innym osobom i podmiotom niż wymienione w ust. 1, jeżeli w sposób wiarygodny uzasadnią potrzebę posiadania tych danych, a ich udostępnienie nie naruszy praw i wolności osób, których dane dotyczą – zwykle takie udostępnienie danych jednak nie następuje z uwagi na powoływanie się na tajemnicę telekomunikacyjną. Ustawodawca uzależnił decyzję o przekazaniu danych od uznania. W przypadku odmowy udostępnienia danych pokrzywdzony może więc zwrócić się do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO) o nakazanie udostępnienia danych na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych.
– złożenie prywatnego aktu oskarżenia po wcześniejszym ustaleniu tożsamości sprawcy
-objęcie ścigania przez prokuratora – na podstawie art. 60 § 1 k.p.k. prokurator może wszcząć postępowanie albo wstąpić do już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Jego decyzja podlega tylko kontroli prokuratura nadrzędnego (wyłączona kontrola sądowa).
– złożenie na podstawie art. 488 k.p.k. ustnej lub pisemnej skargi Policji, która podejmuje stosowne czynności polegające np. na:
* zabezpieczenie dowodów poprzez oględziny strony internetowej i sporządzenie protokołu
* ustalenie adresu IP, poprzez zwolnienie administratora z tajemnicy telekomunikacyjnej i uzyskanie numeru IP
– po uzyskaniu IP sprawcy ustalenie w bazie WHOIS danych właściwych operatorów i po otrzymaniu danych operatorów usług zwrócenie się do nich o udostępnienie danych usługobiorców (również wymaga to zwolnienia z tajemnicy telekomunikacyjnej przez prokuratora lub sąd w drodze postanowienia).
– przekazanie danych o sprawcy przez Policję do sądu.
Najczęściej powodem pomówień (hejtu internetowego) jest zazdrość, niedojrzałość emocjonalna czy własne kompleksy. Szczególnie narażone na hejt są dzieci i młodzież. Ci jednak często nie potrafią poradzić sobie z takimi zarzutami i niekiedy prowadzi to aż do konieczności skorzystania z terapii psychologicznej z powodu powstałych zaburzeń, depresji czy nawet myśli o samobójstwie.
Przestępstwo zniesławienia przedawnia się z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia (art. 101 § 2 k.k.).
PRZYKŁADY SPRAW:
W wyroku z dniu 30 września 2016, I CSK 598/15, który dotyczy procesu wytoczonego przez Romana Giertycha spółce Ringier Axel Springer Polska, Sąd Najwyższy przesądził o wygranej powoda i uznał, że pozwana spółka nie wykazała, że nie wiedziała o wpisie „Sądy błędnie przyjęły, że to na powodzie spoczywa obowiązek ustalenia, czy pozwany wiedział o bezprawnych wpisach; ten obowiązek ciąży na pozwanym”.
Na temat zasady notice and takedown mój artykuł „ Procedura Notice and Takedown a bezprawne udostępnianie plików multimedialnych. Odpowiedzialność hostingodawcy”, Kraków 2016.
Sprawa Andrzeja Gołoty przeciwko Jarosławowi Sokołowskiemu ps. Masa o pomówienie. W książce słynnego świadka koronnego znalazło się stwierdzenie, iż Andrzej Gołota celowo przegrał walkę z Michaelem Grantem w 1999 roku. W wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie nakazano przeprosiny. Więcej: http://www.warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34862,19945547,masa-musi-przeprosic-andrzeja-golote-wyrok-sadu.html
Sprawa dotycząca samorządowca uniewinnionego przez Sąd, który wniósł pozew o zadośćuczynienie i przeprosimy przeciwko Centralne Biuro Antykorpcyjne. Powód sprawę wygrał i CBA przeprosiło go na swojej stronie internetowej. Więcej: http://www.samorzad.lex.pl/czytaj/-/artykul/cba-przeprosilo-samorzadowca-za-podejrzenia
Ważne akty prawne:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 1997, Nr 88, poz. 553 ze zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964, Nr 16, poz. 93 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 1997, Nr 133, poz. 883 ze zm.)
Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. 2002, Nr 144, poz. 1204 ze zm.).
Promuj akcje: #StopMowieNienawiści Zgłoś Hejt: www://hejtstop.pl/
Centrum Monitoringu Prasy: http://www.freepress.org.pl
Ostatnia aktualizacja: 01/09/2017