Przeszukanie i zatrzymanie rzeczy uregulowane zostało w rozdziale 25 k.p.k. i przepisy tego rodziału odnoszą się odpowiednio do przeszukania pomieszczeń i zatrzymania sprzętu komputerowego. W tym kontekście spornym pozostaje, czy należy dokonywać zatrzymania całego komputera w przypadku, gdy wystarczającym mogłoby się okazać zatrzymanie tylko dysku trwardego lub innego elementu sprzętu komputerowego.
PRZESZUKANIE
Przeszukanie to czynność procesowa dokonywana przez uprawniony organ, mająca na celu wykrycie lub zatrzymanie albo przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej, a także znalezienie rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym czy karnoskarbowym. Można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc oraz osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.
Przeszukania może dokonać prokurator albo (na polecenie sądu lub prokuratora) Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawach – także inny organ.
W celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń (np. biura, domu) i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują.
Osobie, u której dokonuje się przeszukania, należy okazać postanowienie sądu lub prokuratora, co stanowi obowiązek organu przeszukującego.
W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania (Policja) okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć.
Jeśli Policja, po pouczeniu o odpowiedzialności za nieudzielenie lub za fałszywe zeznania, zażąda od ujawnienia jakichś danych, to taka osoba zobowiązana pod groźbą kary pieniężnej lub aresztu do ich ujawnienia. Nie musi ujawniać pewnych informacji (np. hasła do zasobów komputera):
występujący w roli oskarżonego lub podejrzanego, gdyż nie mamy obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść;
świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego/ją lub osobę dla najbliższą dla świadka na odpowiedzialność karną.
Przeszukania zamieszkałych pomieszczeń można dokonać w porze nocnej tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki; za porę nocną uważa się czas od godziny 22:00 do godziny 6:00.
ZATRZYMANIE RZECZY (sprzętu komputerowego)
Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki – także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu.
Osobę mającą rzecz podlegającą wydaniu wzywa się do wydania jej dobrowolnie. Jeżeli wydania rzeczy żąda organ nie będący prokuratorem, przedstawia nam postanowienie sądu lub prokuratora.
Jeżeli wydania żąda Policja albo inny uprawniony organ działający we własnym zakresie, osoba, która rzecz wyda, ma prawo niezwłocznie złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu lub prokuratora o zatwierdzeniu zatrzymania, o czym należy ją pouczyć. Doręczenie powinno nastąpić w terminie 14 dni od zatrzymania rzeczy.
Przypadek niecierpiący zwłoki
W razie odmowy dobrowolnego wydania rzeczy można przeprowadzić jej odebranie. W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący odebrania (Policja) okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie odebrania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano odebrania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć.
Przepis art. 236a k.p.k.
Na podobnych do przedstawionych zasadach Policja lub prokurator ma także prawo do przeszukania zasobów komputerów i zatrzymywania różnych urządzeń informatycznych i nośników informacji (np. drukarek, pendrivów), co wynika z art. 236a k.p.k., który stanowi, że przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio do dysponenta i użytkownika urządzenia zawierającego dane informatyczne lub systemu informatycznego, w zakresie danych przechowywanych w tym urządzeniu lub systemie albo na nośniku znajdującym się w jego dyspozycji lub użytkowaniu, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.
ZAŻALENIE NA POSTANOWIENIE
Na postanowienie dotyczące przeszukania, zatrzymania rzeczy i w przedmiocie dowodów rzeczowych oraz na inne czynności przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone; zażalenie na postanowienie wydane lub czynność dokonaną w postępowaniu przygotowawczym rozpoznaje sąd rejonowy, w okręgu którego prowadzone jest postępowanie.
Przy przeprowadzeniu powyższych czynności należy zachować umiar (zasada proporcjonalności).
Stan na dzień: 5 czerwca 2019 roku
Foto: pixabay.com